>> ตะกรุดจ้าวอาถรรพ์สามหัวเมือง <<

นาคปรก

ทับหลังภาพตรีวิกรมหรือพระวิษณุย่าง 3 ขุม พบที่ปราสาทกู่สวนแตง ปัจจุบันเก็บรักษาที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พิมาย







สถานที่
ปราสาทกู่สวนแตง




รูปแบบศิลปกรรม



ทับหลังเป็นภาพเล่าเรื่องขนาดใหญ่เต็มพื้นที่ ภาพบุคคลตรงกลางภาพมีการทรงกระบังหน้า ทรงมงกุฎเป็นรูปกรวย กรองศอมีลักษณะเป็นแผ่นพู่ห้อยรูปสามเหลี่ยมเรียงต่อกันเป็นแถวคล้ายพู่ห้อยที่เข็มขัดในสมัยนครวัด ผ้านุ่งมีชายผ้ารูปสามเหลี่ยมตกลงมาด้านล่าง ลักษณะดังกล่าวนี้สันนิษฐานว่าน่าจะเป็นทับหลังในศิลปะแบบนครวัด อีกทั้งจากลักษณะใบหน้า และการแต่งกายของบุคคลแสดงให้เห็นการเป็นงานแบบพื้นถิ่นด้วย



ประติมานวิทยา


ที่ตรงกลางทับหลังแสดงภาพบุคคลขนาดใหญ่ 4 กร พระหัตถ์ขวาหน้าถือสังข์ พระหัตถ์ขวาหลังถือจักร พระหัตถ์ซ้ายหน้าถือกระบองที่ด้านบนมีรูปบุคลลขนาดเล็กพนมมืออยู่ และพระหัตถ์ซ้ายหลังถือก้อนกลม ซึ่งเป็นภาพพระวิษณุ พระวิษณุอยู่ในอาการก้าวย่างไปทางด้านขวา (ของผู้ชม) พระบาทข้างซ้ายยกขึ้นก้าวมีสตรีนั่งรองรับอยู่ สตรีผู้นี้หมายถึงพระภูมิเทวี (สัญลักษณ์แทนแผ่นดิน) ระหว่างพระบาททั้ง 2 ข้าง มีภาพดอกบัว และจระเข้ แสดงสัญลักษณ์ของน้ำ ทางด้านซ้าย (ของผู้ชม) มีภาพบุคคล คนหนึ่งทรงเครื่องอย่างกษัตริย์ ในพระหัตถ์ถือหม้อน้ำกำลังหลั่งน้ำให้กับรูปบุคคลมีมวยผมและเคราน่าจะเป็นพราหมณ์ ทางด้านขวา (ของผู้ชม) มีภาพพระวิษณุ 4 กร กำลังยกพระบาทขึ้นเหยียบและพระหัตถ์จับมงกุฎของบุคคลที่อยู่ทางด้านขวา (ของผู้ชม)


          จากลักษณะดังกล่าวน่าจะเป็นภาพตรีวิกรม หรือพระวิษณุย่าง 3 ขุม ซึ่งเป็นอวตารหนึ่งของพระวิษณุ ชื่อว่า วามนาวตาร ในอวตารนี้พระวิษณุได้อวตารลงมาเป็นพราหมณ์เตี้ยชื่อวามน เพื่อมาปราบท้าวพลีซึ่งมีอิทธิฤทธิ์มาก สามารถยกทัพยึดได้ทั้งโลกบาดาล โลกมนุษย์และเทวโลก พราหมณ์เตี้ยได้ออกอุบายจนทำให้ท้าวพลีเชื่อถือและไว้ใจ


ขอบพระคุณ  http://www.archae.su.ac.th/art_in_thailand/?q=node/654

นาคปรก